Literature

-कोइँच बु काःतिच (उत्तम)
चुप-लु होपोको कसम
मेसेल-मि,
तिमीसँग मैले अमर जीवन मागेको छैन
तिमी आस्थाको देवी
तिमीसँग मैले न त रोमान्स जीवन नै मागेको हो
तिमी मेरो जीवनमा
तायामा खियामा भएर बस
म खाक-चिलिपा काक-तिसोला
किरातीको साम्यो ओलो भएर बाँची रहुँ ।

गिच-चाका काःतिच म
किक-बÞाकुमा प्राण आहुति दिन नपरोस्
किन कि
तुबी भएर जिन्दगी भरि मेरो सन्तानले बाँच्नु नपरोस्
देश रोएर थाकेको बेला
तिमी मेरो जीवनमा
फुपु बिन-तामि बनेर बाँच्नु
म बिनिच होपो ब्यूँझेर
किराती मर्चा संविधानसभा र राज्यपुनःसंरचनामा र्छर्दै जाने छु ।

चुप-लु होपोको कसम
मेसेल-मि,
तिमीसँग मैले अमर जीवन मागेको छैन
तिमी आस्थाको देवी
तिमीसँग मैले न त रोमान्स जीवन नै मागेको हो
तिमी मेरो जीवनमा
लिलोत-ति पालोत-ति भएर आउनु
म ख्योम-पातिच,
पुख्र्यौली थलो एर-माअकु सिरुवामा पुनः बाँचीरहुँ ।

(यो कविताको खेस्रा २०६३ साल भदौ ३ गते शनिवार तदानुसार २००६ अगस्त १९ मा मेरो दैनिकीमा लेखेको रहेछु । अहिले फर्केर हर्ेदा ठिकठिकै लाग्यो । र, यसो साथीहरुसँग शेयर गरेको नि !)

केही किराती कोइँच शब्दार्थ
चुप-लु होपो – आगो तथा अगेनाको देवता
मेसेल-मि – ओखलढुङ्गा खिँजिमा मूल थान रहेको कोइँचहरुको देवी
तायामा खियामा – किराती मिथकको चेली
खाक-चिलिपा/काक-तिसोला – किराती मिथकको पर्ुखा मानव
साम्यो ओलो – किराती धर्म दर्शन र संस्कृति
गिच-चाका काःतिच – उहिले एक जना मात्र सन्तान भएकोले काःतिच थर रहेको एक्लो सहराविहीन कोइँचको एक थरि

किक-बाकु – काःतिचको पर्ुखा आफ्ना ससुराली क्याःबले पासो थापेको जालमा परेर मृत्यु वरण गरेको ठाउँ जुन ओखलढुङ्ग खिँजि काःतिमा पर्छ ।
तुबी – दिदीले भाइलाई पानी माग्दा नदिएकोले मरेपछि खोलाको पानी खाना नमिल्ने चरा ।
फुपु बिन-तामि – कोइँच मिथकमा आफ्नो राजा बनेको भदैलाई बचाउन गोप्य सूचना प्रवाह गर्ने स्वच्छा पन भएकी पात्र ।
बिनिच होपो – कोइँच मिथकमा जाँड रक्सीले मातेर बेहोसी किसिमले राज्य सञ्चालन गर्ने राजा ।
लिलोत-ति पालोत-ति – कोइँच मिथकमा भाइको लागि खाना खोज्ना हिँड्दा भाइ हराएर बैरागि भएर हिँडेको कोइँच चेलीहरु ।
ख्योम-पातिच – मालेपार-तेनको धर्मग्रन्थमा लुकाइएको लिलोत-ति पालोत-तिको भाइ ।
एर-माकु सिरुवा – ख्योमपतिचहरुको पुख्र्यौलि थालो सोलुखुमबुको चौलार्इखर्क र गोली गाविसमा पर्ने ठाउँ ।

-शोभा सुनुवार

माटो यही हो हिजो पनि स्वच्छ देशभक्त जन्माउने
किन आज विदेशी मनमस्तिस्कले आक्रान्त बन्दैछ ?
हिमाल यही हो हिजो पनि मन्द मुस्कान जन्माउने
किन आज नेपालआमा चित्कारले आक्रान्त बन्दैछ ?
हजुर,
गुराँस फुल्ने पखेरा
उजाड उजाड फुङ्गिएको छ किन ?
Read More

आज एका विहानै हावाको एक झवाक्काले मेरो कानको जरीमै बलियो र अनौठो उच्द्ध्वास दिएर गयो । मेरो आङ नै जिरिरि गर्‍यो । कस्तो कस्तो नौलो । कता कता काउकुति लगाउँदा पेट संकुचित भए जस्तो । मनमा तुलबुल तुलबुल । अनौठो चुम्बन, भित्री मनदेखि त्यसलार्इ कहिल्यै नविर्सीने गरी अनुभूत गरेँ । मन मनै कुरा खेल्न थाल्यो । जा है ! आज विहान किन यस्तो भर्इ रहेको छ ? दिनहरु सधैंका जस्ता छन् । हिउँदाको समय । काठमाडौंको यो चीसो, कठिङ्ग्रीने जाडो मौसम । विहानहरु साधैं आउँथे जान्थे । उस्तै लाग्थ्यो । हुस्सुले ढाक्यो अलि तातो । खुला भयो चीसो तुषारो । मलार्इ कहिल्यै फरक अनुभूति हुँदैन थियो । किन आज त्यस्तो भयो । मन मनै अनेक प्रश्न खेलीरहृयो र प्रश्नको जवाफ खोजीरहेँ । मनभित्र अनेक तर्क-वितर्कहरुको अपासमा घमासन युद्ध भयो । दस बर्से जनयुद्धाको जस्तै छापामार शैलीमा । मेरा गोर्खाली दाजुभाईले अफ्गानिस्तान, इराक, मलेसिया र फोकल्याण्ड टापुमा युद्धा गरे जस्तै ।
जिन्दगीमा कहिल्यै प्रेम गरेको अनुभूति थिएन न युद्ध नै । अरुले भनेकोसम्म सुनेको थिएँ ‘प्रेम अन्धो हुन्छ’ । शायद हो रहेछ क्यार । थाहै नपार्इ मेरो कसैसँग मायापिरती बसीसकेको रहेछ । हिजो मात्र मेरो कपाललार्इ काटेको थिएछु । साला, यति सम्भिmनु पनि कति समय लाग्यो । कानको जरी न्यानो राख्न मैले कपालसँग पो प्रेम गरेको रहेछु ।