Archives

–कोइँचबु काःतिच ।
१८ आषाढ, काठमाडौं । होन्बा बिन्दार्वादेखि जस्तै कोइँचहरु आफ्नो भविश्य आपैंmले अन्यौल बनाइरहेको भावसहितको कोइँच कविता शङ्खु बुजिचले बाचन गरेसँगै नेपालको राजनीतिक भद्रगोलका बारेमा सपना सुनुवारले आफ्नो व्याङ्ग्य बाण हानेको थिए भने रणचण्डी बनेर उक्रिनु पर्ने धारणा रिस्ता सुनुवारको थियो । रुपक सुनुवारले कोइँचको भेषाभुषा र संस्कार संस्कृति नै पहिचानको घोतक हो भन्ने तर्क पस्के भने इँगिहोपो शिर्षक विहीन कविता पस्केर हाम्रा नेताहरुको शिर्ष स्थान नै कहाँ छ र भन्ने तर्क गर्दै यो देशको सासकीय व्यवास्था र यो देशसँग के सम्बन्ध छ के परिवर्तन भयो भन्ने विचार पोखे ।
शोभा सुनुवारको कोइँच कविताले कोइँच कविको इतिहास बकेको थियो भने भिमप्रकाश सुनुवार र ललित सुनुवार कविताको सट्टा कोइँच गीत गाउनु भएको थियो । सागर सुनुवारले दुई छोटा तर उत्कृष्ट कविता पस्केको धारणा टिप्पणीकारको थियो । यता कविताको विट मार्दा मनोरमा –काःतिच रामा) ले आमाको भावनाले ओतप्रोत गजल प्रस्तुत गरेकी थिइन ।
चुप्लु चुल्हाचौकामा साहित्यिक जमघटमा अशोक सुनुवार काल्पनिक यात्रीले कविताको इतिहास वारे लेख सहित गलज प्रस्तुत गरेका थिए । ११ बजे शुरु हुने भनिएको कविता गोष्ठी साँडे १२ बजे शुरु भएको थियो ।
वाचित कविता वारेमा सुनुवार विद्यार्थी समाजका अध्यक्ष मानबहादुर सुनुवारले धेरै राम्रो कविता प्रस्तुत् भएको र वाचित कविताहरुले कोइँच पहिचानको लागि वाकलता गरेको बताउनुभयो । साहित्यले समाज परिवर्तन मात्र होइन देशको राजनीतिक महौला नै परिवर्तन गर्न सक्छ साहित्यकारले दरोसँग नियामित लेखन कर्म अगाडि बढाउनु पर्ने बताउनुभयो नेपाल आदिवासी जनजाति चलचित्र महासंघका अध्यक्ष अमृत सुनुवार ।
सुनुवार सेवा समाजका संस्थापक कोषाध्यक्ष टिकाराम मुलिचा र सदस्य प्रेम हाँबालिको उपस्थितिमा सञ्चालित साहित्यिक गोष्ठीमा सुसेस पाँचौं अध्यक्ष लोकप्रिय सुनुवारले कोइँच साहित्यको भविश्य उज्यालो रहेको बताउनु भयो । संस्थापक प्रेम हाँबालीले साहित्य यथार्थभन्दा अर्कै सन्सार हो । त्यो सन्सारमा हराउँन सकियो भने साहित्य उत्कृष्ट हुन्छ । हिँजोको साहित्य र अहिलेको साहित्यमा धेरै अन्तर भएको जानकारी गराउनु भयो । Read More

– Koinch Bu Kaatich
पार्मोसिरिको सौन्दर्य सिर्जनाले वनजङ्गलले पृथ्वी हरियाली हराभरा भयो । विभिन्न किसिमको फलपूmलले पृथ्वी सुगन्धमय त भयो । तर घाँसपात, फलपूmल खाइदिने कुनै पनि जीवजन्तु नभएपछि त्यसै कुहिएर गए । त्यसै त्यसै भुइँमा झरेर खेर गयो । झारपात, लहरा, रुख विरुवाले पृथ्वीलाई ढाक्दै गयो । जलथल सबै हरियो नै हरियो भयो । यस्तो अवस्था देखेर इँगिले पुनः तायारिप्चि सायारिप्चिलाई प्राणीको सृष्टि गर्न अह्राउनुभयो । सर्वव्यापी इँगिको आज्ञापालन गर्दै तायारिप्चि सायारिप्चिले पार्मोसिरिको सहयोगमा ब्रह्माण्डका विविध तत्वहरुको समायोजन गरेर र्य र रजको सृष्टि गर्नुभयो । यही वीर्य र रज धारण गर्ने शरिरका रुपमा बिभिन्न जलचर थलचर तथा उभयचर जीवहरुको सृजना गर्नुभयो । ती मध्ये सबैभन्दा पहिला जलमा बस्ने प्राणीको सृष्टि गर्नुभयो । यसरी पृथ्वीमा साना मसिना जीवहरुको सृष्टि गर्दै ठूला ठुला अजङ्ग शरीर भएका साकाहारी जीवहरुको सृष्टि गर्नुभयो । सबै जीवहरुलाई सन्तान उत्पादन गर्न एक निश्चित आयुको निर्धारण गर्नुभयो । जीवहरुले बोट बिरुवा खाएर बोटविरुवा नियन्त्रणमा ल्याए पनि जीवजन्तु पशुपंक्षीहरुको संख्या भने तीब्ररुपकमा बढ्न थाल्यो । यो त झन अनिष्ट हुने भयो भनि पार्मोसिरिलाई जीवहरुको संख्यामा सन्तुलन ल्याउन फेरि परभाक्षी मांसाहारी जीवहरुको सृष्टि गर्न लगाउनुभयो । यसरी विभिन्न खाले जीवहरुको सृष्टि गरेपछि पार्मोसिरि बढो हर्षविभोर हुनुभयो । अनि आफुभित्र भएको स्त्रीरुप र पुरुषरुपलाई छुटाएर छुट्ट छुट्टै विचरण गर्ने विचार गर्नु भयो । यसैले पुरुष रुप पारुहोपो र स्त्रीरुप सुम्निमामा अलग अलग हुनुभयो । पुरुषरुप पारुहोपो सेतो रङमा परिणत भएर आकाशमा घामतिर लाग्नुभयो । स्त्रीरुप सुम्निमामा अर्थात् सिरि धर्तीमै चराचुरुङ्गी, जीवजन्तुहरुसँग रमाउन थाल्नुभयो । धेरै समयसम्म पनि उनीहरुको भेटघाट भएन आ–आफ्नै सन्सारमा रमाएर बस्न थाले । सुम्निमामालाई सुसि बारिङ होपो हावाले संरक्षण प्राप्त भयो । उनले सुसि बारिङ होपोसँग तान बुन्ने सिप सिकीन । पारुहोपोले पनि सुम्निमामा के गर्दै होलिन् भनेर सम्झिे । सुनको थाक्रि र सुखुप अनि क्योङ मायाको चिनो बोकेर आकाशबाट धर्तीतिर सुम्निमामा खोज्दै आए । सुम्निमामाले जिन्दगीको कथालाई अजङ्गको ठूलो तानमा बुनीरहेकी थिइन् । पारुहोपोले उनको लगाब देखेर त्यस्तो शुभ कामलाई नविथोल्ने विचारले सुनको सुखुप, थाक्रि, क्योङ उनको अगाडि खसाइ दिए र फर्के घामतिरै आकासमा । पशुपंक्षीको जोडी देखेर उनले प्रेमभाव जाग्यो । र, पारुहोपोलाई सम्झिन थालिन । उनलाई आफ्नो अर्धाङ्ग पारुहोपो नै हो भन्ने शंका लागेर मुक्दुमि विद्या जापेर दिव्यदृष्टिले हेर्दा साँच्चिकै पारुहोपो आकाशमा कावा खाँदै आफ्नै तालमा स्वाच्छन्द घुमीरहेको देखिन । अनि तायारिप्चि सायारिप्चिलाई पारुहोपोको प्रेम प्रस्ताव स्वीकार गरेको बताइन् । तायारिप्चि सायारिप्चि पारुहोपोलाई आफ्नो बुबा रुमुहोपो राँकोच सूर्यलाई लिएर सुसि हावासँग सुम्निमामा माग्न जान आह्राए । पारुहोपो तायारिप्चि सायारिप्चि कोङ्पि लिएर आफ्नो बुबा रुमुहापो साथमा सुम्निमामाको बुबा सुसि बारिङहापो भएको ठाउँमा गए । तायारिप्चि सायारिप्चिको मुखबाट सुसि बारिङ होपोले पारुहोपो र सुम्निमामा वीचको प्रगाढ प्रेमका वारेमा थाहा पाए । अनि सुसि बारिङ होपोले नाम्सि फु, मायाको पूmलको प्रतिक स्वरुप वसन्तमा फुल्ने सुन्दर गुलाफी रङ्गको खालाम पूm रुमुहोपोको हातमा सुम्पिँदै भन्नुभयो, “मेरो फुलबारीको सुन्दर फुल, मेरो कुलको गहना, यो धर्तीको सुन्दर मायाको पूmल नाम्सि फु, तायारिप्चि सायारिप्चि साँक्षी राखेर तपाईँको फुलबारी सजाउन सुम्पेको छु । ओइलिएर नजाओस् । सुकेर नजाओस् । हाँगा भाँचिए पनि बोट नभाँचियोस् । पात झरे नि बोट नढालोस् ।” अनि जीवजन्तु र चराहरुको लालालस्कर लगाएर विवाह भयो । यसैले अभैm पनि कोइँचमा मायाको चिनो दिँदा काइँयो, बिनायो, ठाक्री दिने र विवाहमा बेहुलीको बाबुले बेहुलाको बाबुलाई छोरी दिँदा मायापिरतीको पूmल स्वरुप एक थुँगा पूmल नाम्सि फु दिने चलन छ । कुनै केटाकेटी वीच मायापिरती बस्न लागेको रहेछ भने अभैm पनि ए इः नाम्सि फु बोने, भनेर जिस्काउने चलन यथावत छँदै छ ।

–कोइँचबु काःतिच ।
काठमाडौं । खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रणले पहिलो पटक कोइँच खाना गोर्मालिको गुणास्तर निर्धारण गरेको छ । सुनुवार सेवा समाजले खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागबाट गोर्मालिको गुणस्तर निर्धारण गराएको हो । कोइँच युवाहरु दिनदिनै विदेश पलायन भई रहेका छन् । र, नेपाल फर्केपछि उनीहरु के गर्ने भनेर अन्यौलमा रहेको पाएपछि सुनुवार सेवा समाजले “पहिचानसहितको आर्यआर्जन : युवाहरुको उद्यमशील चिन्तन” अभियानलाई अगाडि सारेको छ भन्छन् महासचिव समीर मुखिया सुनुवार । युवाहरुलाई उद्यमशील बाटोमा नडो¥याए कोइँच सुनुवारहरुको भोलिका दिनमा कोइँच पहिचानको मार्ग दिग्भ्रमित हुने देखिएको ठानी सुनुवार सेवा समाजले आर्थिक गतिविधिको लागि आफ्नै सहकारी सुनुवार समाज वचत तथा ऋण सहकारी, आफ्नै सञ्चार माध्यम रेडियो लिखु स्थापना गरिसकेको छ भने अब इको कल्चरल टुरिजमको आयआर्जन अवधारणलाई अगाडि बढाएको छ, कोषाध्यक्ष शोभा सुनुवारले बताउनुभयो ।
समाज अब प्रतिस्पर्धी भएको हुँदा कोइँचका हरेक गतिविधि र प्रविधिलाई वैज्ञानिकीकरण पनि गर्नुपर्ने वाध्येता सिर्जना भएको हुँदा गोर्मालिको रसायनिक पोषण सम्मिश्रण सहितको गुण निर्धारण गरिएको छ । यसरी गुण निर्धारण गरे पछि व्यवसायी र ग्राहक दुवैलाई फाइदा पुग्ने भएको छ भन्नुहुन्छ सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवार ।
गोर्मालिको रसायनिक सम्म्रिश्रण प्रति १०० ग्राममा
प्रोटिन : ९.८६ ग्राम ।
फ्याट : २.३६ ग्राम ।
कार्बोहाइड्रेट : ५५.७ ग्राम ।
इनर्जी : २८२.० क्यालोरी ।
मिनरल्स : १.८७ मिलिग्राम ।
क्याल्सियम : १२०.८ मिलिग्राम ।
फोस्फोरस : १३४.६८ मिलिग्राम ।

–कोइँचबु काःतिच ।
१० आषाढ, काठमाडौं । “कोइँच सुनुवार खाना … । ल कुनै पनि नसुनेको नाम छ त, ब्लाम प्लुतुक, गोर्मालि, पुुर्सुङ, एरि दिङ्ना … । यो भनेको के हो ? …” भन्दै कोइँच खाना प्रदर्शनीमा फरक स्वादका पारखीहरु “कस्तो हुन्छ ? चाखौं न ।” कोइँच स्वाद चाख्न अत्याधिक भीड लाग्यो । “परम्परागत, पोषिला र स्थानीय खाद्य पदार्थको प्रवद्र्धन गरौं, असल पोषणका लागि खाने बानीमा सुधार गरौं ।” नारासहित खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागले आयोजना गरेको खाद्य मेला २०७३ मा सुनुवार सेवा समाजले पनि “पहिचानसहितको आय आर्जन ः युवाको उद्यमशील चिन्तन” अभियानका लागि मेलामा सहभागीता जनाएको हो ।
गत वैशाखमा सम्पन्न सुसेसको नवौं राष्ट्रिय सम्मेलनले इको–कल्चरल टुरिजम भावि नीति तथा कार्यक्रम पारित गरेको छ । सोही भावी नीतिअनुसार कोइँच पहिचानलाई अक्षुण्ण राख्न परम्परागत कोइँच खानाको प्रवद्र्धन आवश्यक रहेको हुँदा खाद्य मेला २०७३ मा सहभागिता जनाइएको बताउनुहुन्छ महासचिव समीर मुखिया सुनुवार । पारित इको–कल्चरल टुरिजम भिलेज अध्ययनका लागि पुवामझुवा इलाम, महादेवडाँडा सिन्धुली, प्लेत्ति रामेछाप र चण्डेश्वरी तथा पोकली ओखलढुङ्गा पहिलो चरण समेटिएको छ ।
“कोइँच इको–कल्चरल टुरिजम भनेर मात्र भएन । यसका पूर्वाधारहरु के–के हुन् भन्ने कुराहरु पनि अध्ययन हुनुप¥यो । अहिलेका नेपालीहरु पनि स्वादका पारखी भइसकेका छन् । यसैले फरक खानाको स्वाद चाख्न नयाँ–नयाँ ठाउँ घुम्ने बानी बसिसकेको छ । त्यसैले त्यस्ता पारखीहरुलाई कोइँच स्वादमा लोभ्याउन पनि हामीले कोइँच खानाको प्रवद्र्धन गर्नुपर्ने भयो । जब कोइँच खानाको स्वाद सबैले चाख्ने छन् अनि कोइँच स्वादका पारखीहरु कोइँच गाउँ पस्ने छन् अनि मात्र कोइँच इको–कल्चरल टुरिजमको सपना पूरा हुनेछ । पहिचान र आय आर्जनलाई सँगसँगै लैजान सकेनौं भने पहिचानको नारा मात्र फोस्रो हुनेछ । त्यसैले यो हाम्रो नमूना प्रदर्शनी पनि हो ।” सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष रणवीर सुनुवारले भन्नुभयो । Read More

-सुनुवार सेवा समाज, शाखा युएई |

रामेछाप जिल्ला गुप्तेश्वोर गा.वि.स. वडा नम्बर १ चुलेपू निवासी श्री रुद्र बहादुर सुनुवारको साईली छोरी सुश्री एस्तर सुनुवार रोजगारीको सिलसिलामा मिति २०७१/०१/३१ मा यु.ए.ई. को अबुधाबी स्थित ईमिरेटस मोडेल बिल्डिंग मेन्टेनेनस एल.एल.सी. आउनु भएको थियो | तर उक्त कम्पनीले १५-२-२०१५ मा मात्र भिसा लगाएको कारण हवाई टिकट पनि नदिने बुझिएको र यस सु.से.स. शाखा यु.ए.ई. गठन पूर्व भेटघाट मीटिंग देखिनै एकेब्दैता जनाउदै आउनु भएको आजीवन सदस्य एस्थर सुनुवार विगत एक वर्षा देखि पेट सम्बन्धि रोगले ग्रस्त हुदै आएको र हाल निकै रोगले चेप्दै लागेको हुनाले र मासिक तलब भन्दा औषधि उपचार खर्च बढी हुन गएकोले, १३-५-२०१६ मा सु.से.स. यु.ए.ई. प्रथम बार्षिक साधारण सभामा यस सुसेस शाखा युएई को सचिब श्री मोहन बहादुर सुनुवार ले राखेको सहयोग प्रस्ताब अनुसार यस सुसेस युएई को कार्य समिती,सल्लाहकार समिती, आजिबन र साधारण सदस्यहरुको सहमतिमा सुश्री एस्तर सुनुवारलाई उपचार खर्च जुटाई सहायो गर्ने निर्णय गरिए अनुरुप १९-६-२०१६ का दिन हवाई टिकट र संकलिंत रकम समेत उपलब्ध गराई उपचारको लागि नेपाल पठाईएको छ | उहाको उपचार सफलता पुर्बक होस् भन्ने सुसेस युएई परिवारको कामना छ |
सहायो दाताहरु र सहयोग अनरुप प्राप्त रकम यस अनुरुप छन् | Read More

–काःतिच ।
पचासको दशकमा एक हुल युवा गाउँघरको पाखाभित्तामा बेबरिसे फूल्ने सुन्दर फुल सेरेम फू काखी च्यापेर झुल्किए । कतिले उनीहरुको यो दुस्साहसलाई सलामी ठोके त कतिले प्रेस विज्ञाप्ति नै जारी गरेर विरोध गरे । दुर्भाग्य भन्नु पर्छ । त्यो पूmल त्यसै त्यसै ओइलाएर मर्नु न बाँच्नु भएर बसेको बेला लगभग एक दशक पछाडि तामिचाइमिहरु जुर्मुराए सेरेम फुको साख जोगाउन । तै पनि कोइँच युवाहरु वालाइ पा बाअ्चा दुम भनेर नै चुपचाप गुमनाम बसे । झण्डैले एक दशक आधा कटेपछि सेरेम फुको अर्को औतार दोमोका दार्शो सेरेम फु लिएर देश विदेश भौतरिना लागे । कसैले मुख फोरेर मायाको दुई शब्द पस्किने आँट गरेनन् । बरु नाच्न नमिल्ने आँगान टेँडो भने जस्तै गर्दा गर्दा पनि कसैले चट्ट माया मार्न भनेक सकेको देखिएन । र, अहिले आँट गरेर मुख फोरेका छन् ति संगीतका पारखीहरुले ङा दाः बा ङा मिम्चा इ ने फ्लुअ्ता । नाम्सी फु नाम्सी फु । बल्ल पो दुई दशक पछाडि पिरतीको फुल फुल्न लागेको छ, नाम्सि फु ।
हजुर, अब तपाईँको घर आँगनमै ७ वटा गीत समेटिएको कोइँच भाषाको चौथो गीति एल्बम नाम्सि फु (पिरतीको फूल) आउने कोशिशमा छ । यो गीति एल्बमले धेरै ऐतिहासिकता पनि बोकेर आएको छ । यो एल्बमले पाँच जना नयाँ कलाकारको जन्म गरेको छ ।
सबै गीत कोइँच मुलबस्तीमा गाइने गीतलाई शब्द मात्र फेरेर जस्ताको तस्तै पस्किएको छ ।