Archives
now browsing by author
भिन्न पहिचान : कोइँच आदिवासी वाःसि (Indigenous Wear)
नेपालमा सूचिकृत ५९ आदिवासी जनजाति मध्ये पूर्वी नेपालको सोलुखुम्बु, ओखलढुंगा, उदयपुर, सिँधुली, रामेछाप, दोलखामा उहिलेदेखि बसोवास गर्दै आएको एक आदिवासी जनजाति हो कोइँच (सुनुवार) । रोल्वालिङ हिमश्रृंखलको काखमा रहेको कोइँच भू—अधिनत्व, राष्ट्रका जनताहरुको आफ्नै मौलिक, भाषा, संस्कृति, सामाजिक चालचलन, परम्परागत राजनीतिक, न्यायिक संयन्त्र तथा भेषभूषा छ । विशेषगरी कोइँचहरु उच्च पहाड भूभागमा बस्ने हुँदा उनीहरुको लवाइखवाइमा जाडोपनको महसुस गर्न सकिन्छ । यहाँ राज्यको अन्य जातिभन्दा भिन्न पहिचान र अस्तित्व भएको आदिवासी कोइँचको भेषभूषालाई प्रस्तुत गरेका छौं । आउँदा दिनहरुमा अन्य आदिवासीको भेषभूषालाई पनि क्रमशः प्रस्तुत् गर्दै जाने प्रतिवद्धता जाहेर गर्दछौं ।
रामेछाप – १, गुप्तेश्वरमा जन्मेकी सजिना सुनुवार हाल बि.ए.मा अध्यनरत छिन् । मोडलिङमा रुची राख्ने तथा सिर्जनात्मक कार्यमा विश्वास गर्ने कोइँच युवती सुनुवार भाषाको पहिलो म्यूजिक भिडियो “ए आँ दायू होपो” मा अभिनय गरी सकेकी छिन् भने सुनुवार संस्कृतीमा आधारित बृत्तचित्र “श्याँदर पिदार” मा पनि देख्न सकिन्छ । उनले कोइँचको चिनारी दिने परम्परागत कोइँच भेषभूषा काँडे चुरा, सिरफुल, आठनी चारनी तथा किप्शुर, किप्शुर फेने, लुजेवास, चुमरेम, गुने, लेमफिम लगाएकी छिन् । यहाँ उनका विभिन्न कोणबाट लिइएका तस्वीरहरु मौजुद छन् । to see more ->>
मोडल स्रोत : सुनुवार कलाकार तथा चलचित्रकर्मी समाज, काठमाडौं
लोकेसन तथा भेषभूषा : चुप्लु समाज÷सुनुवार डट ओआरजि, Info@sunuwar.org, chuplu@gmail.com
Sunuwar bhasa Radio 2068-3-15
Click on play icon to play koinch ( sunuwar ) radio
हजुर
समिपमा तिम्रो ढल्न पाए हुन्थ्यो हजुर
जिन्दगीको दियो बाल्न पाए हुन्थ्यो हजुर ।
तिम्रो मन मन्दिरमा बसी अटूट अमर
पिरतीको मियो गद्न पाए हुन्थ्यो हजुर ।।
प्रित रुपी फूल बनि सुगन्ध छर्न
सिरमा तिम्रो फूल्न पाए हुन्थ्यो हजुर ।।।
तिमी सगै सधैं बसी पल हरपल
फाटेको मन टाल्न पाए हुन्थ्यो हजुर ।।।।
तिम्रो निम्ती घरी घरी चिता बनि
पिरोलिदै फेरी जल्न पाए हुन्थ्यो हजुर ।।।।।
नाइलु क्याबचा
संयुक्त राज्य बेलायत
शब्द उही हो वाक्य उही : कविले मात्र कला भर्छन कविता बनाउन
वृहस्पति सुनुवार/चेरेहामसो क्याःब, सुनुवार डट ओआरजि–
आसार १५, ललितपुर । ‘मैले धेरै पहिलादेखि भन्दै आएको छु, उद्घोषक भाईले भने जस्तै खस भाषा मात्र नेपाली भाषा होइन नेपालमा बोलिने सबै भाषा नेपाली भाषा हो । प्राज्ञ तुलसी दिवसले अदेखा फुलका गीतहरु विमोचन गर्दै अगाडि भन्नु भयो– शब्द उही हो, वाक्य त्यही, तर कविले कला भरेर कलात्मक ढंगले अभिव्यक्ति प्रस्तुत गर्छन् । यस कवि डा. लाल श्याँकारेलु रापचा यस अर्थमा सफल भएका छन् जापनी साहित्यिक शैलीलाई अबलम्वन गरेका हुन कि भन्ने लाग्छ ।’ आज आदिवासी जनजाति उत्थान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान, जाउलाखेलमा डा. लाल श्याँकारेलु रापचाद्वारा लिखित कविता सङ्ग्रह ‘माततिक फुके कुमसोपुकि र अदेखा फुलका गीतहरु’ का कविता सङ्ग्रश विमोचन भयो ।
‘एक सय तीन जाति भएको नेपालमा अहिलेसम्म खस भाषालाई मात्र नेपाली भाषा र अन्यलाई अनेपाली भाषाको रुपमा चित्रण गर्ने यो देशको एक जातीय तथा एक भाषा, धर्मको राज्य बनाउने प्रयास गरीरहेको राज्यमा डा. लाल श्याँकारेलु रापचाको यो कृति आम आदिवासी जनजातिको नियतिलाई राम्ररी चित्रण गर्नु भएको छ । यो कोइँच जातिको लागि खुशीको कुरा हो किनकि पहिलो पटक कोइँच भाषाले आफ्नै लिपिमा साहित्य सङ्ग्रह पाएको छ भन्दै माततिक फुके कुमसोपुकि लोकार्पण गर्दै सुनुवार सेवा समाजका अध्यक्ष मनप्रसाद सुनुवारले अगाडि थप्नु भयो, २०६२/६३ बाट कोइँच साहित्यको तीव्रतर विकास भएको छ, यो एक किसिमले भन्दा कोइँच सौन्दर्यलाई आम देशी विदेशी साहित्यप्रेमीहरुको लागि खुशीको कुरा हो । उनको यो यात्रा अविरल रहोस् ।’ Read More
कस्तो साहित्यलाई चाहि कोइँच साहित्य भन्ने ?
-कोइँचबु काःतिच
-‘वा…! क्या च्वाँक ।’
-‘राम राम -हिन्दू सौर्न्दर्यशास्त्रको प्रभाव) के सुन्नु पर्यो यो उमेरमा । खत्तम भयो समय । नउम्रीदै तीन पाते ।’
-‘लौ के भनेको हजुर बा, अहिले ठिटी नजिस्काएरु तपाईँको उमेरमा जिस्काउने – कस्तो यार हजुर बा पनि कुरै बुझनु हुन्न जस्तो छ ।’
यस्तो साहित्यले के सन्देश बोक्छ, कुन्नी – पाठकहरुलाई अवश्य थाहा नै छ । अहिले साहित्य कतिपय सर्न्दर्भमा मात्र साहित्यको नामको लागि लेखिएका पनि पाउँछौं । शायद, यो अंकीय छपाई प्रविधिको उपलब्धि हुन सक्छ । रचनाहरु अहिले छाप्नु नै पर्ने बध्येता रहेन- पाठक, स्रोता र दर्शकसम्म पुर्याउन । पुस्तकाकार नहुँदै यसले मोचन पाइसकेको हुन्छ वा लोकलाई अर्पण गरीसकिएको हुन्छ श्रष्टाको पोल्टोबाट, उहिलेको जस्तो कुमारी साहित्य सुन्न, हर्ेन र पढ्न कमै पाइने भयो । जे होस् अंकीय प्रविधिको यो चरणसम्म आइपुग्दा बर्ुर्जुवा साहित्यले कैयौं छलाङ मार्यो । हिन्दू, क्रिश्चियन तथा युरोपियन उत्पीडक साहित्यले कैयौं कलेवर फेरि सक्यो । र, त्यही मेसोमा हामी कोइँच लगायत अन्य आदिवासी जनजातिहरु साहित्यिक चलखेलमा होमिएका छौं । के बुझनु थियो र ! यी हिन्दू, क्रिश्चियन तथा उत्पीडक यूरोपियन साहित्यिक चलखेलको कुटखेल । न त पाठकले बुझन सक्यौं न र्सजकले । श्रष्टाद्रश्टा दुवै उही हिन्दू, क्रिश्चियन तथा उत्पीडक सौर्न्दर्यशास्त्र, उपनिवेश र पश्चिमा उपभोक्तवादी सोँच वा पढाइलेखाइबाट दीक्षित भएपछि अर्को वाद छ वा न हाम्रो कुनै त्यस्तो अर्को अस्तित्व वा दर्शन/सौर्न्दर्य नाप्ने कसी छ भन्ने कुरा भुसुक्कै बिर्सनुलाई नौलो वा अचम्म मान्नु पर्ने कुरा रहेन । Read More
म
आफनै बारीमा उम्रिएर
उत्तर, दक्षिण, पुर्व, पश्चिम,
कतैको बाछिटाले नभिजी
झरौ राष्ट्रियताको भावनाले सिँचिएर
खाँटी राष्ट्रियताको ओतमुनि हुर्किएर पनि Read More
वृक्षारोपण कार्यक्रम २०६८ सम्पन्न भयो ।
ललितपुर, अषाढ ५ । सानो हात्तिवन किरात माङहिम मन्दिर ब्यवस्थापन समितिको आयोजनमा “हरियाली जोगाऔ प्राकृती संगै रमाऔ । ” भन्ने मुल नाराका साथ किरात धार्मिक वन सानो हात्तिवनमा वृक्षारोपण कार्यक्रम २०६८, यहीँ अषाढ ४ गते सु–सम्पन्न भयो जसका प्रमुख अथिति सभासद पम्फा भुसाल हुनुहुन्थ्यो ।