Archives
now browsing by author
भाषा सङ्स्कृति सङ्रक्षणको लागि मकावनपुर कोइँचहरु एक जुट हुँदै ।
सुनुवार डट ओआरजि समाचारदाता
२०१२ सालमा मकावनपुरगढीको बडाहाकिम हुँदा डबल कप्तान खड्काबहादुर सुनुवारले शायदै सोचेका थिए होला मकावनपुरमा पनि कोइँच सुनुवारहरु सङ्गठित भएर आफ्नो भाषा सङ्स्कृतिको लागि अगाडि बढ्ने छन् । मकावनपुरमा प्रशासकीय अधिकृत भएर गएको ७० वर्षपछि हेल्टुँडाको चौकोटोलस्थित ओम बृद्धाश्रम हलस्थित मकावनपुरे कोइँचहरुले सुनुवार सेवा समाज मकावनपुर प्रथम जिल्ला सम्मेलन भव्यरुपमा सम्पन्न गरेको छन् । थाहा नगरपालिका वकैया र भिमफेदी गाउँपालिका र हेटौंडा उपमहानगरपालिकामा बसोबास गर्दै आएका कोइँचहरु एकै ठाउँ जम्मा भएर कोइँच शाँदार नाच नाच्दै आदारपिदार गरेर पुर्खा र प्रकृति भाक्दै कोइँच भाषा सङ्स्कृति सङ्रक्षणको लागि अर्जुन बहादुर सिकारीको अध्यक्षामा एघार सदस्यीय सुनुवार सेवा समाज मकावनपुर जिल्ला समन्वय समिति गठन भएको छ । विशेषगरी ९ पुस्ता अगाडिदेखि रामेछाप ओखलढुङ्गाबाट बसाइ सरेर आएका कोइँचहरुको बाहुल्य मकावनपुरमा देखिँदोरहेछ ।
अध्यक्ष जेस्पुच अर्जुन बहादुर सिकारी हेटौडा १
उपाध्यक्ष जेस्पुच दिपक सुनुवार थाहा २
सचिव देब्बाच रामबहादुर सिकारी बकैया १२
सहसचिव याअता चन्द्रबहादुर सिकारी भिमफेदी ९
कोषाध्यक्ष याअता नारायण सुनुवार हेटौडा १
सदस्य रुपाच लक्ष्मी सिकारी थाहा १
सदस्य क्युइँतिच सीता सिकारी हेटौडा १
सदस्य क्युइँतिच नीता सिकारी हेटौडा १
सदस्य क्युइँतिच रबी सिकारी हेटौंडा १
सदस्य क्युइँतिच प्रेमबहादुर सिकारी बकैया २
सदस्य जिजिच श्यामकुमार सिकारी थाहा ११
सङ्घीय प्रतिनिधि जेँतिच इश्वरी बहादुर सिकारी हेटौडा १
सङ्घीय प्रतिनिधि क्युइँतिच उर्मिला सुनुवार बकैया ३
आकाश सुनुवारको अध्यक्षतामा ‘सुनुवार सेवा समाज युके’को नयाँ कार्यसमिति ।
सुनुवार सेवा समाज युकेको आठौं अधिवेशनले आकाश सुनुवारको अध्यक्षतामा नयाँ कार्यसमिति चयन गरेको छ । यस्तै उपाध्यक्षमा केदार सुनुवार र प्रकाश सुनुवार, सचिवमा परिष्पा सुनुवार तथा कोषाध्यक्षमा खजेन्द्र बिक्रम सुनुवार चयन भएका छन् । नयाँ कार्यसमितिले प्रथम बैठक बोलाई बाँकी रहेका थप पदाधिकारीलाई आवश्यकतानुसार छिट्टै मनोनयन गर्ने बताइएको छ । कार्यक्रममा सुनुवार सेवा समाज बेलायतका संस्थापक तथा पूर्वअध्यक्ष विजयकुमार मुखियाले सन् २०१७ देखि २०२५ सम्म संस्थामा कार्यरत सबैलाई विशेष धन्यवाद दिए । संस्था सानै किन नहोस् त्यहाँ बसेर काम गर्न सजिलो नभएको कुरामा उनले जोड दिए । पूर्वअध्यक्ष जंगबहादुर सुनुवारले जो मनोनित भए पनि संस्थाको पारित विधानलाई आधार मानेर संथालाई आगामी दिनहरूमा सकारात्मक तरिकाले अगाडि डोहोर्याउने सवालमा ढुक्क भएको बताए । नवगठित कार्यसमितिलाई कार्यकाल सफलताको लागि निवर्तमान अध्यक्ष मनोजकुमार सुनुवारले शुभकामना व्यक्त गरे ।कार्यक्रम सचिव गीतराज सुनुवारले खुल्ला र बन्द सत्र गरी दुई भागमा सञ्चालन गरेका थिए ।
सुनुवार समाज हङकङको छैटौ अधिबेशन सम्पन्न ।
२४ नोभेम्बर २०२४ आईतवार जोर्डन स्थित बगैँचा रेष्टुरेण्ट एण्ड बारमा सुनुवार समाज हङकङको छैटौ अधिबेशन सम्पन्न भएको छ । समितिका अध्यक्ष श्यामकर्ण सुनुवार अध्यक्षतामा दीप प्रज्वलन गरि सुरु भएको उक्त कार्यक्रममा समितिका बरिष्ठ सल्लाकार तथा किराती कोईच मुक्दुम बिद अतीत मुखिया सुनुवारले जोर सगुन राखी कोईच पित्रि र प्रकृतिलाई पिदार नम्दारगरि कार्यक्रम प्रारम्भ गरिएको थियो । समितिका सह सचिब देबराज सुनुवारले सन्चालन गरेको कार्यक्रममा समितिका सल्लाकार लोक बिक्रम सुनुवाले स्वागत मन्तब्य राखेका थिए । यसै गरि समितिका सह सचिब देबराज सुनुवारले सुनुवार समाज हङकङको पाचौं अधिबेशनबाट गठित कार्य समितिको प्रारम्भ देखि हालसम्मका संस्थाले गरेको प्रगती बिबरण पेश गरेका थिए भने समितिका कोषाध्यक्ष रबिना थापा सुनुवारले समितिको कार्यकाल भरिको आर्थिक बिबरण सविस्तार पेश गरेका थिए । दोस्रो चरनको कार्यक्रममा समितिका सल्लहाकार- अतीत मुखिया सुनुवार, नरेश कुमार सुनुवार र एल बि मुखिया सुनुवारको ३ सदस्य निर्वाचन मण्डलले राम सुनुवारको अध्यक्षतामा ९ सदस्यिय नयाँ कार्यसमिति गठन गरेको छ । जस अनुसार उपाध्यक्ष र सदस्यहरू पहिलो बैठकमा मनोनयन गर्ने गर्ने गरि पदाधिकारि चयन गरेको छ: अध्यक्ष- राम सुनुवार, सचिव- देवराज सुनुवार, सहसचिव- प्रकाश सुनुवार, कोषाध्यक्ष रविना थापा सुनुवार, सहकोषाध्यक्ष- ओम प्रकाश सुनुवार र सदस्यहरु- संयोग सुनुवार र इन्दु सुनुवार रहेका छन् । नयाँ कार्य समितिका पदाधिकारीहरूलाई बरिष्ठ सल्लाहाकार तथा मुक्दिम बिद अतीत मुखिया सुनुवार ज्यूले पद तथा गोपनिएताको सपथ गराएका थिए । नव निर्वाचित कार्य समितिलाई सम्मान गर्दे निवर्तमान अध्यक्ष श्यामकर्ण सुनुवार, सल्लाहकार ईश्वर किरण सुनुवार, नरेश सुनुवार लगायतले सफल कार्यकालको लागि सुभकामना मन्तव्य ब्यक्त गरेका थिए भने नव निर्वाचित अध्यक्ष राम सुनुवारले संस्था र समाजको हितमा काम गर्ने प्रविवद्धता जाहेर गरे ।
बिर्सने बानीको शत्रु: प्लेँःकास
–कोइँच बुः काःतिच (उत्तम)
‘प्लेँःकास’लाई खस भाषामा ‘बुद्धिगाँठो’ वा चेतगाँठो नामले बुझ्ने गरेको पाइन्छ । प्लेँः र कास दुई शब्द मिलेर बनेको यस शब्दको अर्थ भनेको बिर्सिना वा बिर्सिने अबस्थालाई थारखरीको जराभित्र थुन्नु भन्ने हुन्छ । प्लेँः भनेको बिर्सना हो र कास भनेको कहिल्यै ननिस्कीने गरी थुन्नु वा जडान वा ढलान गर्नु हो । जस्तै चुबुमि लाहा काअ्चा । यसैले प्लेँःकास बनाउन थारखरी नै चाहिन्छ भन्ने विश्वास छ । जसरी खुकुरीको बिँड फुक्लिँदा बिँड काअ्चा लाहा चाहिन्छ त्यसरी नै प्लेँः वा भुल्ने वा बिर्सने बानी काअ्चा थार्खरी नै चाहिन्छ । यसैले थारखरीको जरामा भुल्ने बानी थुन्दा कुनै पनि कुरा बिर्सने बानी लाग्दैन भनेर थारखरीको जराबाट तीनकुने, पाँचकुने र सातकुने आकारमा प्लेँःकास बुनेर गहना वा चिनो वा बुटीको रुपमा कोइँच रुयापरुइमिले लगाउने गर्दछन ।
ससि मुक्दम
उहिले मानव उत्पत्ति हुँदा सुयुकि र सुयुपि मात्रै थिए । उनीहरुले आफु एकै आमाको सन्तान भन्ने कुरा नै बिर्से र अनैतिक क्रियाकलाप गर्न उद्दत्त भए । यस्तो क्रियाकलाप आफ्नै सामु हुन लागेको देखेर इँगिले फरे बज्र प्रहार गरे । ९यसैले कोइँचमा नाता साइनो पर्नेमा विवाह गर्नु हुँदैन । देउदण्ड बेहोर्नुपर्छ । त्यसरी अनैतिक सम्बन्धबाट जन्मेकालाई चट्याङले हान्छ भन्ने मान्यता रहिआएको र हालसम्म जनविश्वास छ ।० इँगिको आक्रोशमा बज्रको मार खाएपछि उनीहरु हाड नभएको मान्छे जस्तै लालङ्ने सुसुङ्ने भए र चेत नै आएन । के गर्ने नगर्ने कुनै बुद्धिविवेक नभएको बच्चा जस्तै भएर बाँच्नु परेउ । धेरै समयसम्म बच्चालाई जस्तै स्याहार सुसार गर्नु परेको हुँदा कलिमामालाई साह्लै चिन्ता भयो । ९कोइँचमा कलिमामा वा कलिपिपिले छ महिनासम्म मात्रै स्याहार सुसार गर्नु हुन्छ भन्ने जनविश्वास छ । त्यो भन्दा बढी स्याहार्नु परेउ वा स्याहार्न जिम्मा दिँदा बच्चा हुँदैन । बच्चा हुनको लागि कलपिपला ख्योल्चा वा निकाल्नुपर्छ भन्ने मान्यता छ ।० अनि अनि उनीहरुको बुद्दिबिवेक स्थिर राख्न वा परिपक्वा बनाउनको लागि विभिन्न जडीबुटी र उपायहरु खोजिन र इँगिलाई सम्झिइन । इँगिले फेद पनि होइन टुप्पा पनि होइन लेक पनि होइन बेँसि पनि होइन वीचको खर्की घाँस थार्खरीको जरामा बिर्सना थुनिदिनु अनि सुयुकि र सुयुपिको चेत स्थिर रहने उपाय बताए । इँगिकै बचनको पालना गर्दै कलिमामाले बिर्सना प्लेँः थारखरीको जरामा काःनाकाःन थुन्दै सम्झना तलै तला बुन्न वा थप्न प्लेँःकास बुन्ने सिकाइन । यो क्रम पटक पटक दोहरीरह्यो । सोही प्लेँःकास साङधुप गरेर प्रकृति र पितृ भाकेर लगाइदिएपछि अन्ततः सुयुकि र सुयुपिमा बुद्दिविवेक चेतको विकास भयो । के गर्ने के नगर्ने चेत आयो । (उही सुयुकि र सुयुपिको सन्ताान नै अहिलेका दुमा मुइलि कोइँच सुनुवार हुन् । यसैले दुमामुइलिका सुनुवारले दुम्सि मार्नु हुँदैन भन्ने जनविश्वास छ ।) सोही समयदेखि कोइँचमा कुनै कुरा बिर्सिने बानी लाग्यो भने प्लेँःकास लगाउने वा लगाइदिने वा लगाउन सल्लाह दिने गरिएको हो भनिन्छ । यसरी सम्झना रही रहने कारण आजकाल प्रेमी प्रेमिकाहरुले पनि माया अमर रहीरहोस् , कहिल्यै नबिर्सियोस् भनेर मायाको चिनोर स्वरुप क्योङ, प्लुप्से सँगसँगै प्लेँःकास पनि दिने वा लगाइदिने चलनको विकास भएको पाइन्छ ।
मान्यता र प्रयोग
प्लेँःकासको कुना र सुर अनुसार फरकफरक मक्दुमी मान्यता वा महत्व रहेको पाइन्छ । तीनकुने तीन चुलाको प्रतिक, पाँचकुने पाँच तत्वको प्रतिक सातकुने सात तलाको प्रतिक र नौकुनेको नौ तलाको प्रतिकका रूपमा मानिन्छ । यसलाई धारण गर्ने वा लगाउनाले मानसिक सन्तुलन ठीक रहने तथा स्मरणशक्ति बढ्ने विश्वास गरिन्छ । पछिल्लो समयमा ब्याज, किरिङ आदिको रूपमा समेत प्रयोग गर्ने गरेको पाइन्छ । आजकाल थारखरीको अलावा मालिङ्गो, निगालो बाँसलगायतको चोयाबाट समेत प्लेँःकास बनाइन्छ । साँस्कृतिक प्लेँःकास भने थार्खरीकै चाहिन्छ ।
के हो थारखरी
थारखरी १८०० सयदेखि २२०० मिटरको उचाइमा पाइने घाँस प्रजातिको वनस्पति हो । यो धेरै अग्लो त हुँदैन तर मकैको बोटमा माटो भन्दा बाहिर जसरी कलिलो जरा निस्केर भुइँमा गाडिन्छ त्यस्तै थारखरीको पनि दुइ तीन फिट माथिसम्मको आँख्लाबाट जरा निस्केर भुइमा पैmलिन्छ । सो जरालाई नै बटुलेर उहिले गोठ बस्दा थारखरिहरु बनाउने र आफ्ना मनपरेको मान्छे साथी आफन्त र प्रेमीप्रेमिकालाई दिने गर्दछन् ।
कवि तथा गीतकार अमरदीप सुनुवारको “दिनरात सधै सधै” भिडीयो सार्वजानिक ।
काठमाडौं । कवि तथा गीतकार अमरदीप सुनुवारले आफ्नो दोस्रो प्रस्तुति “दिनरात सधै सधै” गीतको भिडीयो सार्वजानिक भएको छ । हालै गृह मन्त्रालयको उपसचिवमा सरुवा भएका प्रशासक सुनुवारको पछिल्लो गीतमा जन्मेको गाउँ छोडेर रोजगरिका लागि टाढा बसेको युवकले आफ्नो जन्म घर, गाउँ, आफन्त र साथीभाई सम्झनामा आधारित रहेर भिडियो बनाईएको छ ।
वरिष्ठ संगीतकार शान्तिराम राईको संगीत र भ्वाइस अफ नेपालका विजेता विनोद राईको आवज रहेको गीत गीतकार अमरदिप सुनुवार र शान्तिराम राईको युटुयुब च्यानलबाट सोमबार सार्वजानिक भएको छ ।
गीत सार्वजानिक कार्यक्रममा निर्देशक तथा लेखक प्रकाश सायमीले गीतकारको गीतले नेपालको समसामयीक अवस्थालाई दर्साएको बताउनुभयो । उहाँले गीतले नेपाली युवाहरुको पिडा संघर्षलाई देखाएको जोड्नुभयो ।
भावपूर्ण श्रद्घाञ्जली स्वः श्री कर्णमाया सुनुवार !
condolence
ओखल्ढुंगा खिजि काती, ९/४ फोत बुजिच् मुलिच् परिवारमा जन्मनुभई रामेछाप, प्रिती, ५ पूजारी गाउँ प्रेतिच जेस्पुच परिवारमा कर्मघर भई हाल बेलायत UK Hampshire Hospitalमा मृत्यू भएको खवरले हामी माईती खलक अत्यन्तै दुखद भएका छौं । यस दुखद घडीमा शोकाकुल परिवारमा इँगिहोपो, इँगिसायले धैर्य धारण गर्ने शक्ति प्रदान गरुन्, भनि इँगिहोपो, इँगिसायसित प्रार्थन गर्दछौं ।
…….सङसो …….
केर लाः ममे बुशि लाः खोतिने
याब्रे गुब्रेमि तागेमेल ! याब्रे गुब्रे दुम्शा बकिन,
इँगिहोपो, इँगिसामि ब्लख्खि गेमेल !
बुजिच् मुलिच् परिवार
ओखल्ढुंगा खिजि काती, ९/४ फोत
सुनुवार सेवा समाज शाखा कतारको छैटौं अधिबेशनबाट नेतृत्वमा शुभराज सुनुवार
दोहा कतार – सुनुवार सेवा समाज शाखा कतारले आफ्नो छैटौं अधिबेशन शुक्रबार भब्य रुपमा सम्पन्न गरेको छ । दोहाको सनैया स्थित प्लाजामलको रेड चिल्ली रेस्टुरेन्टको सभाहलमा सस्थाको अध्यक्ष नीर बहादुर सुनुवारको सभापतित्व, जनजाति महासङ्घ कतारका अध्यक्ष दुर्गा प्रसाद पाङ्मी ९म्ल्० मगरको प्रमुख आतिथ्यता र सुनुवार सेवा समाज सघिय समितिका बिशिस्ट अतिथी साम सुनुवार साथै कतारमा स्थापित विभिन्न संघ सस्थाहरुको प्रमुख तथा प्रतिनिधिहरु, बैचारिक सस्थाको प्रमुख तथा प्रतिनिधि, मातृ सस्थाको प्रमुख तथा प्रतिनिधि, समाजसेवी, बुद्धिजीवी, कलाकार, पत्रकारहरुको बाक्लो उपस्थितिमा कार्यक्रम सम्पन्न भएको हो । Read More