ढोलको उत्पत्ति काथा
-Koinch bu Kaatich
कोइँच पर्ूखाहरु सिकार खेल्दै जङ्गल छिर्ने व|mममा जङ्गलभित्र सिकार खोजेर हिँड्दा हिँड्दा थाकेर एउटा रूखमुनी बिसाउन पुगेछन् । संयोगबस त्यो रूख भित्रभित्रै धमिरा लागेर खोक्रिएको खयरको खोव|mो रूख -रोक-ले रावा) थियो । ती कोइँच पर्ुखाहरूले सुस्ताउने व|mममा त्यो जङ्गलमा जति-जति हावा लग्थ्यो त्यो रोक-लेबाट एक किसिमको अनांैठौ ध्वनि निस्कने गर्थ्याे । ती पर्ूखाहरूको ध्यान त्यो रोक-लेबाट निस्केको ध्वनीले आकार्षा गर्दै लगेछ । यत्तिकैमा एउटा भमरा आएर त्यो रूखको धोन्द्रोभित्र छिरेछ । भमरा छिरेपछि भमराको पखेटाबाट निस्केकोे आवजले त झनै उनीहरूलाई मन्त्रमुग्ध बनाएछ । यत्तिकैमा तिनीहरुलाई आफूले बोकेको लौरोले धोन्द्रोरूखको बहिरी सतहमा हिर्काउने बुद्धि सुझे छ । जति-जति लÝीले रूखलाई ठटाउयो उत्ति उत्ति अनौठो ध्वनीको गुञ्जन हुन्थ्यो । लगातार त्यो रोक-ले -धोन्द्रो रूख)लाई ठटाउँदा रूखबाट निस्केको ध्वनीले वारीपारीका चराचुरूङ्गी झुम्मिनका साथै दौडँदै गरेका जनावरहरू पनि टक्क अडिएर उक्त आवाज सुन्न थालेछन् । यो देखेर उनीहरुले सिकार गर्न सजिलो हुने ठानेछन् र सधैँ सिकार गर्दा त्यो रोक-लेलाई ठटाएर सिकार जम्मा गर्दै रोजि-रोजि सिकार गर्ने नयाँ तरिका अप्नाए छन् ।
सिकार गर्न सधैँ त्यहीँ ठाउँ आउनुपर्ने झन्झट मेट्न एकदिन उनीहरुले रूखलाई नै ढालेर साथै लाने विचार गरेछन् । र, धोद्रा रूखलाई अनेक तौरतरिका अप्नाएर जता-जता सिकार खेल्न जानुछ त्यतै-त्यतै रोक्लेको गिँड बोकेर लाने गरेछन् । सिकार गर्ने व|mममा सिकारीहरूको झुण्ड धेरै बढ्दै गए पश्चात् सिकार खेल्न बाँडिनु पर्ने आवश्यक भएछ । बाँडिने व|mममा उक्त रोक्लेलाई टुव|mाउन परेछ । यसरी टुव|mउँदा एउटा सिङ्गै लामोे रोक्ले छोटा गिँडमा विभाजित हुँदा पहिलेको जस्तै ध्वनी निस्कन छाडेछ । यो देखेर सबै सोँच मग्न परेछन् र रायसल्लाह गरेछन् – आफूले मारेको मृगको छालाले उक्त खोव|mो भागलाई मोरेर बजाउँ । यसरी छालाले मोहरेर बजाउँदा झनै मीठो ध्वनी निस्कने ढोलको निर्माण भएछ । यस पश्चात् सबैले ढोल बजाएर सिकार गर्ने र सिकार मारेपछि प्रकृतिलाई चढाएर नाच्ने परम्परा बसेछ । अहिले विभिन्न काठबाट बनेको आधारमा र ढोलले बोकेको जिम्मवारी अनुसार श्रीखण्ड तथा शिरिश काठबाट बनेको सिरीढोल, मलेगिरीबाट बनेको गिरी ढोल, खयरबाट बनेको खयर ढोल नामाकरण भएको र उक्त ढोल बजाएर प्रकृति तथा पितृ पूजा गर्ने प्रचलन बसेको रही आएको छ ।
-Translate from A collection of essay Baashodaissho thama lo: