आँ ’मिचिमि थोइबि क्याःब वाबु

थोइबि क्याःब निमफाके आँस इँगि साया मिमसिब्ले खुपसि ‘यानथोलोजि’ कोःशोनोले आँकालि नेपालको आदिबासि किराँति जाति सेरोफेरो  ख्योँपातिके पात ३२ के मिमसि पिताः । मेको पातमि देँःबा, “…हामिलाइ मादमासता नाइ प्यारो चा । ‘याबेत जिबेत सुखाम जिबेत रिनाम किरतो गिरताम पिबेत’ नाइ पेयारो लागचा । साबदाहारुले हामिलाइ पेत दिन साकदाइनान । सो’वाद दिन साकदाइनान । रुपारता बुरुक, सेगफिरिद सासुनार बिलफेरेद ओएनहारुले तेरेनचमाइ साबदा रापेर युददा साहितते दिए । उनिहारुका लागि लादने हामि बुददु बिरहारुले उनिहारुकाइ खातिर काताइ आउँंला सुमपिदियेउँ । काताइ हात सुमपिदियेउँ । काताइ एउता आँखा रा काताइ एउता खुतता पानि सुमपिदियेउँ रा सारबाङगा आसतिततो सुमपिदियेउँ ।” थामपान, एँको मिमसिब्लेके काः थोइबि पेरेम क्याःबाचा ‘क्याःब नाइलु’ आमके नेललि प्लोइँबा दिकिपुरखिआनके ताउचाच दातेमि काः क्यारु नामि । ङावु नु लोब निमफा गारशशा ब्लेअÞशो एँको खुपसिमि मुल सिनाअÞतिङा खोँलेब मुलाअÞति मु मालि देँःशा कोइँतासे ।  
आँइके तुइमुचि ‘रिमाचेमा’, लोः, मुलकेम नु खाप प्लोइँतेक आइँके आपफो नु दिकिपुरखिपिककालि एँको मिमसिब्ले खुपसिमि चेयालेनजा पा कोइँतावाः ।  थोइबि निमफाकालिन दुरदापिकिमि कोज गेशो ताँइसावाः । मिलोमिलो गेशो ताँइसावाः । बिरतेन नु नेपाल दाःथेम बिरिजकुरपाशो ताँइसावाः । हानाइ यो इर ब्लेअÞसिशो बेलाइति रामशिकेअÞशि थोइबिपिकि रुपारता बुरुक, सेगफिरिद सासुनार बिलफेरेद ओएनपिकमि ब्लेअÞशो रामशिकेअÞशि रेमुब्लेमुमि बाअÞतेक मोन बाअÞबाः । एँ बेलाइति थोइबिपिकिमि बेलाइतके आम सान नु साकति कोइँचाकालि रामशिकेअÞशि पामतेमे । मुनु ब्लेअÞतेमे । एँकोमि जिबानताता नु पुरनाता बाअÞबाः । थोइबि क्याःबाचा निमफा दाःतेमि पेरेम क्याःबाचा नु आसके दिकिपुरखिमि आमके खाप, सान, साकति, तुइमुचि, लोः नु मुलकेमके पितिमि रामशिकेअÞशि पाशो मानामि । शाङ बिरतेन नु नेपालके दाःतेमि बिरिजकुरपाइबा थोइबि क्याःबाचा ङावा–लोब निमफामि किराँति–कोइँच (सुनुवार, बुजुवार, पिरथावार, सुरेल, मुखिया) नु नेपालके खाप, सान, साकति, तुइमुचि, लोः नु मुलकेमके पितिमि रामशिकेअÞशि पा कोइँतासे एँको खुपसिमि । मुनु ‘याबेत जिबेत सुखाम जिबेत रिनाम किरिततो गिरताम पिबेत’ मामे ‘याबेत जिबेत सुखाम जिबेत रिनाम किरिततो साउनदारयेसासताराम पिबेत’ सारतिफाइ पा यो कोःतासे ।
मुलङा नाक आलआनकालि यो आम खाप, सान, साकति, तुइमुचि, लोः नु मुलकेमकालि दोपा नामपा गेतथि बारपाइचचा दे लाँ यो कोइँतासे । मो पातके सापपा कोइँच दुमतासे । एँको खुपसिमि खुपसिशो हेरा खालसाँ मिमसिब्लेपिकिमि आइँ कोइँचआनके हेराला नेललि आसपेकताकालिन थिशो बाअÞतासे । गोमि नेललिकेङा लाअÞशा दाअÞशो मिमसिब्लेमि “इ पुलु बोःङे” मे । थोइबि निमफा चिले पोअÞनिसि–
“…गो आमान, आँ गुयुमि
सेलशो खातते चिरो, फाँःक
निराकु राँकुदेले, प्लोइँपाइशशा
आँ मुलकेमङा पोइँबा, ग्यामि
नाअसो ताइपाइशशा,
बिःआ ख्लि चारनाकु तुइँशा
इ खोइलि गुपशा जिनि पपाइति
इ जेबो मारे माजिअमे
आँ कुपफि ताइबा इ जेबो
आँकालि ख्लि नु चारनुक
तुइँचा मालबा दे इ निपसि मारे माराअमे ?
थुइया इ पुलु बोअङे !
इ जेबो मारे माजिअङे !
गुपपा बापशा मारे माबेअङे !
इ सोलोल बोअङे ।”
(थारिथिमलो क्याःब, इ पुलु बोःङे)

ओँ देँःना देँःन थोइबि निमफामि पोशताकोलोनिएल शेँदा सापपा पोअÞशो बाअÞतासे । गोमि थामान देँःचा मालशोनु एँको खुपसिके नेललि थिम एँकोन पोशताकोलोनियालिजाममि हिरसिबा । मेमि यो साबालतारन ‘इमचिलि मुरु’ के शेँदा सुइ थेबि नु सासाकमुरुपिकिमि मानेनिमि । दुलि साइनिमि । थोइबि निमफामि मोपा साइशशो एलाजि ९भभिनथ० के कुमसो ब्लेअÞशो नासि । एँको एलाजि कुमसो रिमशो पा रुपचाकालि सेससेब्लेअÞसे पाइबापुकिमि आँके खुदिलनिदिल ‘मालसि’ पात “आ पोशताकोलोनिएल रिदिङ आब इनदिजिनिअस सुनुवार कोरोनिकालज” (गानतोक–दारान १७–२४ सेपतेमबार २०१० नु सिदाससातोआकि बिलदिङ, १ नोबेमबार २०१०) कोःचा चाबसिबा । मेको पात नु एँको मिमसिब्ले काःन लाइनमिन दोक रापनिसि । मो पातके थोइबि निमफा नु मिमसिब्लेकालि मेको पोशताकोलोनिएल फेरेममि रुपचा आँके मिअÞचिमि ताशो बा ।
दा. लाल–शा“कारेलु रापचा
खुलिनिदिलपाइब नु ब्लेब