थामीहरुले आप्mनो भूमिको माग गरे

चुपलु समाचारदाता
दोलखा, २३ साउन । विश्व आदिवासी दिवस २०६७ का सन्दर्भमा नेपाल थामी समाज, केन्द्रिय समिति काठमाडौंले थामी स्वायत्त राज्यको संरचना सार्वजानिक गर्दै एक दिवसीय अन्तरक्रियात्मक कार्यक्रम गरेउ । थामी समाजका सल्लाहकार जगत थामीले सबैले आ आप्mनो राज्य माग्दा नेपाल थामी समाजले पनि विधि निर्माण गरि अगाडि बढाउन  यो अन्तरक्रियात्मक कार्यक्रम आयोजना गरेको बताउनु भयो । समाजका अध्यक्ष काबिराज थामीले थामी स्वायत्तको बारेमा र आत्म निर्णयको बारेमा बताउनु भयो । उहाँले अगाडि थप्नु भयो– आदिवासी जनजातिको अन्तरिम संविधानको जगमा बसेर यो स्वायत्त क्षेत्र मग गरेको छौं । भूगोल, ऐतिहासिक र साँस्कृतिक आधारमा प्रस्ताव गरिएका सम्बन्धमा बताउँदै थामी स्वायत्त राज्यको संरचनाको अवधारण प्रस्ताव गरेको छ ।
देशको विविध आन्दोलनमा थामीले एकिकृत सासन सत्ताको लागि जे जाति योगदान दिए अहिलेसम्म थामीको लागि कहिल्यै राज्यले मुल्यांकन गरेको छैन । बहुदलिय व्यवस्था आएपछि पनि उपलब्धि के पायौं । यसमा पनि हामीले मुल्यांकन गर्न अति नै आवश्यक छ । २०६२ र ६३ मा पनि भूगोलको स्वास्थ्या सबै किसिमले पेलिए । नेकपा (एकिकृत) ले बढी नै प्रयोग गर्दै आयो । २९ जना थामिले बलिदान दिए ।
अब जातिय क्षेत्रिय रुपमा जनजातिलाई राज्य दिने सवालमा सरकार कता कता नचाहिरहेको कुरा छर्लंग छ । राजनीतिको पार्टीले केको आधारमा राज्यको पुनसंरचना गर्दा अधिकार सुनिस्चित हुन्छ भन्ने कुरा प्रष्ट हुनु पर्दछ । संघीयताको बाँडफाँड गर्दा कसरी गर्ने भन्ने कुरामा प्रष्ट छैनन् । जगत थामीले थामी स्वायत्त भूमिको वारेमा छलफलमा आप्mनो विचार प्रष्ट गर्नु भयो ।
दोलखा जिल्लाको हकमा थामी र सुरेल मागी खाने भाँडो भएको छौं ।, इन्द्रबहादुर थामिले राज्यको नीति निर्माण वारे गुनासो राख्नु भयो ।
जीवन लामाले नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ जिल्ला समन्वय समितिका अध्यक्षले थामी स्वायत्त राज्यको संरचना वारे समर्थन गर्दै त्यसको लागि समितिले सधै सहयोग गर्ने प्रतिवद्धता जाहेर गर्नु भयो ।
नानु थामी, नेपाल थामी समाजको सदस्य, ले यो थामीहरुको बारेका सबैले सोच्नु पर्ने भएको छ । थामीहरुको सम्बन्धमा राजनीतिक पार्टीहरुले सम्बोधन गर्नु परेउ । भनेर आग्रह गर्नु भयो ।
वल्लो किरात संघीय राज्य परिषदका अध्यक्ष मनप्रसाद सुनुवारले नयाँ पृथ्वीनारायण जन्मेर नेपाल एकिकृत गर्ने होडबाजी चलेको छ । हाम्रो सहमती नलिई उनीहरुले –खसबाहुन) गोजीबाट राज्य निकालेका छन् यस प्रति वल्लो किरातका किरातीहरु सचेत हुनुपर्दछ । यसैले हामीहरु सबैले नेपालको आदिवासी जनजातिहरुको पक्षमा एकाकार हुनुपरेउ । अब आदिवासी जनजाति वीचमा आउने भोलिको समस्या अँकलन गर्नु पर्छ । हामीले एकल जातीय राज्य माग गरेका छैनौं । राज्यको नीति निर्माणमा हाम्रो पहुँच पुराउनु पर्ने भएको छ ।
त्यस्तै गरी नेकपा एमाले दोलखाका अध्यक्ष पर्वत गुरुङले भन्नु भयो, एमालेका अडान भनेकै मुक्ति र अग्रगामि संघीय राज्यको अडान हो । तर म त के शंका जाहेर गर्छु भने कविराज थामीले प्रस्तुत् यो अवधारण पत्र थामीलाई जागारण गरेकोमा धन्यवाद ज्ञापन गर्छु । तपाईहरुको माग प्रति नेकपा एमाले दोलखा प्रष्ट छ । तर एमालेको प्रतिवद्धता जाहेरले मात्र तपाईहरुको मुक्ति हुन्छ भन्ने मलाई लाग्दैन ।
म आदिवासी जनजातिको पक्षबाट बोल्दा फुटाउको लागि यो चाल चालेको त होइन भन्ने कुरा मलाई लागेको छ । फुटाउ र शासन गर भन्ने राज्जेको नीति हुन सक्छ कि । यहाँ प्रस्तावमा २९ गाविस गर्नु भएको छ । यसो गर्दा मुलुकले कतातिर लैजान खोजेको हो ? असफल राष्टारा बनाउने देशी विदेशी षडयन्त्र पो हो कि । यस प्रति सचेत हुनुपर्छ । भोट बेङ्क कहिलेसम्म भइरहने ? थामीको समस्या के हो पत्ता लगाउनु पर्छ । मेरो विचारमा थामी पछि परेको भनेको शिक्षा र आर्थिक हो । सबभन्दा पहिले त आपैंmले आफुलाई चिनौं । अघि पनि धेरै साथीहरुले भन्नु भयो राजजेलो प्रयोगा गरेउ । कसले उपयोग गरेउ त्यसप्रति तिमीले हामीलाई उपयोग यहाँ यसरी गरेउ भनेर प्रस्ताव लाइजाउँ न । त्यसैले थामीहरु वैचारिक रुपमा सचेत हुनै पर्छ ।
नेकपा एकिकृत माओवादीका सचिव विशाल खड्काले भन्नु भयो, मैले भन्नु पर्ने कुरा धेरै छन् जस्तो लाग्छ । तर समयको पावन्दी छ । कार्यक्रमको स्वरुपको वारेमा भन्नु पर्दा बिल भर्पाइ मिलाउने कुरातिर नलागे राम्रो हुन्थ्यो कि । यो अवधारणा अलि पछाडि भयो कि । अहिले संविधान बन्ने कि नबन्ने भन्दा पनि प्रधानमन्त्री बनाउनेतिर लागेको भन्ने कुरा कमरेड पर्वतले भन्नु भयो । तर उहाँहरु निस्क्रीय तटस्था हुनु भएन । राष्टारा माग्ने कुरा पनि एन जि ओ पारामा गयो कि । थामी जातिको कुरा गर्दा नेपाल थामि समाजले २९ जना थामीलाई थामी मुक्ति मोर्चाको झण्डा ओडाएको छ । यसमा नेपाल थामी समाजले पनि सम्मान गर्नु पर्छ कि । एन जि ओ, आइ एन जि ओले शिक्षा स्वास्थको कुरा गर्नेले जातिय मुक्तिलाई दबाउँदै छ । थामी स्वायत्त राज्य बारे बहस चलाउनु पर्दा पैसाको आवश्यकता पर्दैन ।
संघीयता सम्बन्धमा छलफल गर्न पुगेको छैन । यो कमजोर अध्ययनलाई व्यवस्थित गर्नु पर्छ । थामीलाई स्वायत्त राज्य दिनु भनेको पुनः पुरानो राजा बनाउनु भनेको होइन । नयाँ किसिमले नयाँ सोंचले जातीय स्वायत्त राज्यको बारेमा कुरा अगाडि ल्याउनु भयो ।
अन्तरक्रियात्मक कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि चुनबहादुर थामीले भन्नु भयो, वास्तवमा आजदेखि यो अवधारणमाथि जुन अन्तरक्रिया भयो यस विषयमा नेपाल थामी समाजका अध्यक्षबाट सुनियो । यो धेरै राम्रो कुरा आयो । हाम्रो स्वायत्तताको बाँडफाँड दुई किसिमबाट हुन्छ एउटा पहिचानको आधारमा अर्को समाथ्र्यताको आधारमा । थामीभित्रको अधिकारको विषय फरक फरक लाग्छ । संविधान सभाबाट थामीको अधिकार सुनिस्चित गर्न यस किसिमको बहस धेरै हुनु पर्दछ । थामीको मुक्ति पाउने हो भने एउटै कित्तामा उभिनु पर्दछ । थामी फुट्नु हुँदैन । कति थामीलाई कसरी कसले उपयोग गर्दै छ भन्ने कुरामा स्पष्टता हुनु पर्दछ । थामी स्वायत्त हुनको लागि हाम्रो भिजन के हो बुझनु पर्दछ । जाति जाति वीच लडाउने काम पनि भएको छ । हिजो जो उत्पीडक छ उ पनि आदिवासी भएर आइरहेको छन् । अभैm पनि आत्मनिर्भर भएका छैनौं । अहिले माओवादीको एजेन्ड पास गर्नु भन्दा नगराउन ठीक भनेर लागेको देखिएको छ अन्य राजनीतिक पार्टी । छोटे राजाको अगाडि सौहार्दपूर्ण शान्तिपूर्ण आन्दोलनले कहिलै जातिय स्वायत्त भूमि पाइनेवाला छैन । हामी सक्रियरुपमा आन्दोलन नगरी स्वायत्तता पाउदैनौ ।

पुस्कर थामीले सञ्चालन गर्नु भएको कार्यक्रमको बीट मार्दै अन्तिममा सभाध्यक्ष कबिराज थामीले भन्नु भयो, राजनीतिक पार्टीले के भन्छन् भनेर यो अवधारण प्रस्तुत् गरिएको हो । कसैले बुझि बुझि पनि बुझ पचाए । कसैले बुभ्mन चाहनु भएन । राजनीतिक पार्टीले भनेको कुरा कतिपय गल्ती छन् । पञ्चायत कालले त थामीलाई दुई भागमा बाँढ्यो बाँढ्यो । अहिले त यो राज्यले तीन क्षेत्रमै तीन भागमा विभाजन गरिएको छ । किरातको इतिहास नखोतली थामीको पहिचान आउँदैन । यसैले हामीलाई किरात प्रदेश पनि ठीक छ भनिएको हो । दोलखा जिल्ला भनेको थामीको उद्गम थलो हो । दोलखा जिल्लाको सन्दर्भमा तीन पार्टी ठूला छन् । तर थामीको बारेमा उनीहरु प्रष्ट छैनन् । थामीहरु अब पहिचानको लडाइ लड्दै छन् । थामीको मुद्दालाई पार्टीहरुले उठाएनन् भने थामीहरु दोलखा जिल्लाको विष हो ।

[ad][ad]